Naborrelen met Justine Marcella
Door Eveline van Gils
‘Hermelijnvlo’, zo noemde prins Bernhard mensen die in koninklijke kringen vertoeven en zich daar ‘kruiperig en slaafs’ gedragen. Koningsverslaggever Justine Marcella (53) krijgt de term vaak naar haar hoofd geslingerd, maar ze lacht erom. Al meer dan 25 jaar volgt ze Willem-Alexander op de voet. Een groot deel van Justines leven staat in het teken van de royals, maar wat voor toekomst heeft haar vak nu de interesse in het koningshuis afneemt?
Al vanaf 1998 schaduwt Justine Marcella onze Koning. Van dichtbij zag ze hoe ‘Prins Pils’ zich ontwikkelde tot een waardig staatshoofd. Ze groeide op naast Paleis Soestdijk, maar toch lag een baan als royaltyverslaggever niet bepaald voor de hand. ‘Ik was vroeger zelfs republikeins’, vertelt ze aan de telefoon. ‘Ik aasde op deze baan omdat ik graag wilde reizen.’
In de kwart eeuw dat Justine de Oranjes volgt, is de monarchie drastisch veranderd. Het takenpakket van de koning werd steeds ceremoniëler en zijn populariteit daalde flink. Gevolg hiervan is de jaarlijks terugkerende discussie over het invoeren van zijn belastingplicht. Als het aan de politiek ligt, krijgt ook Willem-Alexander straks een blauwe envelop op de koninklijke deurmat. Justine is het daarmee eens, vertelde ze woensdagavond Op1. Het lijkt haar een goede manier om de draagkracht te vergroten. Wel roept het de vraag op wat voor aanzien de monarchie nog heeft in ons land.
Verkeert het koningshuis, en daarmee dus ook de koningshuisverslaggever, in een identiteitscrisis? Als een Siamese tweeling zijn de Oranjes en hun journalisten aan elkaar verbonden. ‘We kunnen niet met en niet zonder elkaar’, vertelt Justine. ‘Het is een vreemde relatie.’ Ook zij merkt dat er steeds minder interesse is voor de Oranjewereld. ‘Als ik voor een praatprogramma word uitgenodigd, gaat het meestal over de Britse royals.’
Wat voor toekomst heeft een monarchie als de mensen niet meer geïnteresseerd zijn?
‘De interesse blijft, maar wordt wel oppervlakkiger. Het gaat steeds vaker over welk jurkje koningin Máxima nu weer draagt, of hoe duur het allemaal is. Wat willen we van ons staatshoofd? Dat moet het gesprek zijn. Koningin Máxima doet bijvoorbeeld ontzettend veel om de mentale gezondheid van jongeren op de kaart te zetten. Dat is echt ongelofelijk, maar die verhalen worden nauwelijks opgepikt.’
Hoe komt dat?
‘We zitten als media veel te veel in de waan van de dag. Het jurkje van Máxima krijgt meer clicks dan een inhoudelijk verhaal over mentale gezondheid. Dus het jurkje wint altijd. Dat vind ik jammer. Die overdreven focus op clickbait maakt ons vak steeds oppervlakkiger. Daarnaast zijn er flink wat mensen die zichzelf royaltydeskundige noemen, maar vooral briljant weten hoe Wikipedia werkt. Dat is een totaal andere aanpak dan die van mij. Ik ben altijd bezig met het koningshuis. Op het strand op vakantie lees ik geen thrillers, maar het nieuwste royaltyboek. Ik neem dit werk heel serieus.’
Is het lastig dat anderen het minder serieus nemen?
‘Er zijn veel misvattingen over mijn vak. Zo denken mensen dat ik de hele dag in een zijden jurk door paleizen dwaal, maar daar klopt niets van. Dit vak is keihard werken, veel lezen en vooral voortdurend nieuwsgierig blijven. Maar het ingewikkeldste aan mijn baan zijn sommige collega’s. Je hebt er leuke tussen zitten, maar er zijn ook koningshuisverslaggevers die totaal niet aardig zijn voor elkaar. Ze jagen op hun eigen verhaal en gunnen de ander niets. Zelfs als we samen in het buitenland zijn, willen ze niet helpen. In het begin trok ik me dat wel aan, maar inmiddels heb ik een pantser ontwikkeld. Ik ren ook niet meer naar buiten voor ieder lintje dat wordt doorgeknipt.’
De kritiek is dat koningshuisverslaggeving niet journalistiek zou zijn. Ben je het daarmee eens?
‘Royaltyjournalistiek lijkt op sportjournalistiek: hoor en wederhoor is niet altijd mogelijk. Je wilt kritisch zijn, maar tegelijkertijd heb je ook nabijheid tot hetgeen waarover je schrijft nodig om aan informatie te komen.’
In hoeverre voel je je vrij om te schrijven en te vertellen wat je wilt?
‘Ik voel me volledig vrij. In mijn tijd als hoofdredacteur voor een koninklijk tijdschrift was dat anders. Daar bediende ik een specifieke doelgroep. Maar nu werk ik voor mezelf en kan ik meer van mijn eigen mening kwijt. Bijvoorbeeld dat ik vind dat de koning belasting moet betalen. Dat had ik vroeger niet gedurfd. Het werd me niet verboden, maar ik wilde niemand voor het hoofd stoten.’
Wat gebeurt er als je iemand ‘voor het hoofd stoot’?
‘De Oranjefamilie heeft er geen problemen mee als je kritisch bent, maar ze zijn wel allergisch voor onjuistheden. Toen prinses Beatrix op staatsbezoek in de Verenigde Emiraten een hoofddoek droeg en het halve land over zich heen kreeg, mochten we haar zeer kritisch bevragen. Dat vindt ze geen probleem. Waar ze wel moeite mee hebben, zijn verhalen die op niets zijn gebaseerd. Mensen vergeten soms dat ze zich niet zo makkelijk kunnen verdedigen. Als je iets over Gordon zegt, kan Gordon dat eindeloos ontkrachten, maar voor de koning is dat een stuk lastiger.’
Heb je weleens gemerkt dat er anders op je werd gereageerd nadat je iets had geschreven?
‘Ja, dat is wel eens voorgekomen. Zo schreef ik ooit een column over iemand die op dat moment veel, naar mijn idee onterechte, kritiek kreeg. Ik nam het in mijn column voor haar op en kreeg de eerste keer dat ik haar daarna zag een dikke knipoog. Ik ben ook weleens gebeld door een prins of prinses om een verhaal recht te zetten. Er ging te veel onzin over ze rond en ze wilden aan mij hun kunt van het verhaal vertellen. Daar ben ik dan heel blij mee.’
Wordt het niet lastiger om kritisch te blijven als het contact zo hecht is?
‘Nee hoor. Ik spreek en schrijf echt wel eens negatief over ze. Toen de koning met zijn gezin tijdens COVID naar Griekenland ging, heb ik daar mijn ongenoegen over geuit. Van speculatie probeer ik echter wel ver weg te blijven. Ik ben niet op zoek naar sensatie, ik wil alleen maar duiden.
Het lijkt me dat de Oranjes dan behoorlijk blij met je zijn?
‘Ik denk dat ze in hun handjes mogen klappen met de Nederlandse pers als je het vergelijkt met de tabloidtoestanden in Engeland. We zien van alles’ we krijgen heel vaak filmpjes en foto’s opgestuurd van de Oranjes waar we niets mee doen. Toen Amalia minderjarig was, ben ik ook zeer terughoudend geweest. Maar dat is nu anders. Als ze nu met een Bulgaarse prins wordt gespot, zal ik dat bespreken. Ik vind het wel sneu voor haar. Mijn kinderen zijn even oud; die kunnen hun liefdesleven lekker uitproberen, terwijl Amalia meteen wordt vastgelegd zodra ze op een terrasje zit te daten.’
Vind je dat de Oranjes goed omgaan met de pers?
‘Prima, al is het niet altijd gezellig! Ik herinner me die keer keer toen ik Prinses Beatrix op mijn vrije zaterdag opzocht tijdens de nationale vrijwilligersdag. Zij was met een hogedrukspuit een picknicktafel aan het schoonspuiten toen ze ons in haar blikveld kreeg. Ik hoorde haar zeggen dat ze zich bijna niet kon beheersen om de slang op ons, de pers, te richten. Maar zo’n houding is niet helemaal fair. Als ik hier niet op mijn vrije dag zou staan, zou niemand überhaupt weten dat u vrijwilligerswerk doet.’
Denk je wel eens: ik kap ermee?
‘Dit vak is als een virus waar je niet meer van af komt. Ik heb vaak gedacht dat ik ermee zou stoppen. Bijvoorbeeld na het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima. Ik had me voorgenomen om iets heel anders te gaan doen, maar toch bleef ik. Want hoe meer ik weet, hoe meer ik me besef dat ik nog maar zo weinig weet. Alles wat ik ontdek, roept weer nieuwe vragen op.’
Zoals?
‘Er zijn zoveel ogenschijnlijk betekenisloze details die onwaarschijnlijk veelzeggend zijn. Royals communiceren via hun interpretatie van de regels. Kijk bijvoorbeeld naar de troonwisseling in Denemarken. De koningin zat onderweg naar de ceremonie in een koets met acht paarden. Dat past bij haar rang; als je lager in rang bent, krijg je minder paarden. Ik was benieuwd hoeveel paarden ze daarom op de terugweg zou hebben, wanneer ze koningin af zou zijn. Met ingehouden adem zag ik dat de koningin op de terugweg in een Rolls Royce zat. Geniaal opgelost toch? Dat vind ik dus fascinerend.’
Wat voor monarchie hebben wij nog over 100 jaar denk je?
‘Ik hoop dat Amalia nog de kans krijgt om koningin te worden. Ik heb ontzettend veel vertrouwen in haar, ze past goed bij de wereld van nu. Zo is ze bijvoorbeeld open over dat ze een psycholoog bezoekt en besloot ze haar toelage in te leveren zolang ze studeert. We zijn weer net zo verzuild als vijftig jaar geleden; het koningshuis kan daarin een belangrijke, verbindende rol spelen. In Scandinavië zijn de royals veel populairder dan hier terwijl hun takenpakket nog ceremoniëler is. In Zweden is de koning bijvoorbeeld geen onderdeel van de regering, misschien moeten we daar naartoe.’
Wat zou jij het koningshuis adviseren om de monarchie levend te houden?
‘Ik vind dat de koning vooral op social media veel kansen laat liggen. Zijn aanwezigheid daar is veel te formeel. In Denemarken en Engeland doen ze dat beter. Charles heeft zijn kroning van binnenuit laten vastleggen, en de Denen plaatsen bijvoorbeeld van die vrolijke familiefilmpjes terwijl ze de kerstboom optuigen; dat zorgt voor verbinding. Ik heb ooit voorgesteld om Amalia te laten interviewen door mijn dochter. Twee generatiegenoten met lange blonde manen, knappe koppen, slim, allebei dol op paardrijden. Hoe leuk zou het zijn als zij in gesprek zouden gaan met elkaar? Maar daar is nooit op gereageerd.’
In april dit jaar komt Videoland met een dramaserie over het leven van Máxima, hoe schat je in dat onze koningin dat vindt?
‘Het zal vreemd voor haar zijn, zeker omdat het gedramatiseerd is. Toch denk ik dat ze ook nieuwsgierig is. Al zal ze in het openbaar nooit zeggen dat ze heeft gekeken, zodat ze niet hoeft te zeggen wat ze ervan vindt. Mijn expertise is trouwens niet ingewonnen door de makers, terwijl ik ongelofelijk veel over haar weet. The Crown is ook sterk gedramatiseerd, maar daar hebben ze wél echte kenners geraadpleegd.’
