Naborrelen met Edwin Rutten
Door Eveline van Gils
Deze week werd Kijkduin plotseling middelpunt van het asieldebat. Omdat Ter Apel uitpuilt, worden 98 vluchtelingen tijdelijk in de badplaats opgevangen. Het gevolg: Geert Wilders op bezoek en ondernemers in paniek. Dinsdagavond kwamen 200 bezorgde omwonenden op een informatieavond af en in Op1 werd stevig nagepraat. Naast een ongeruste ondernemer en een plaatselijke VVD’er, schoof ook buurtbewoner Edwin Rutten aan.
Die laatste kon zich niet helemaal vinden in de zorgen van zijn buurtgenoten. ‘Zorgen?’ zei Edwin, ‘weet je waar ik mij nou zorgen om maak? Als ik met vrouw en kinderen zo’n overtocht maak en dan ergens terechtkom waar ik niet welkom ben.’ Vervolgens sloeg hij een arm om buurman SGP-leider Kees van der Staaij ‘Ik denk dat een vorm van barmhartigheid in dezen toch wel deksels op zijn plek is.’
Een klassiek Ome Willem-moment waar weinig anderen mee weg zouden komen. Voor veel mensen blijft hij de ultieme kinderheld. ‘Ik krijg iedere dag een lintjesregen’ vertelt hij aan de telefoon. Dronken mannen veranderen in kleine kereltjes als ze hem zien. Hij heeft geen spijt van zijn actie, zegt hij. ‘Hij werd zelfs een beetje rood, dat was leuk.’
Naderhand werd hij overladen met berichten. Positieve waarin zijn tegengeluid werd geprezen, maar ook negatieve waarin hij een domme lullo of linkse rat werd genoemd. Toch is hij blij met de uitnodiging. ‘Ik wil niet bij het leger aan meninggevers horen, maar als jullie me voor zoiets vragen zal ik keer op keer komen.’
Edwin is naar eigen zeggen een ochtend-, middag- en avondmens. Op zijn 80ste leidt hij een propvol leven, toch wil hij graag nog ‘even’ doorpraten over de uitzending. Dat ‘even’ blijkt een rekbaar begrip. Omdat nuance volgens Edwin woorden kost, hebben we het hele weekend contact. Naast beelden van zijn besneeuwde tuin en een filmpje van zijn cameo in het sinterklaasjournaal, stuurt hij scherpe aanvullingen.
De rode draad is en blijft Ome Willem. Daar waar Daniel Radcliff humeurig wordt zodra hij aan Harry Potter wordt herinnerd, heeft Edwin Rutten daar geen enkel probleem mee. ‘De vreugde van de ouderdom is eigenlijk dat je nu ziet wat dingen betekend hebben. Dat Ome Willem samenvalt met mij en ik daardoor de kans krijg om in jullie programma iets te zeggen.’
Zo vaak spreek jij je niet uit. Waarom nu wel?
‘Omdat ik werd uitgenodigd. Er staan zestig bedden leeg in een hotel, wat is het probleem als daar tot 15 januari vluchtelingen worden opgevangen? Op het moment dat mensen samendrommen om daarover te klagen, vind ik dat ongepast. Zijn we misschien allemaal gewoon te verwend geworden? Count your blessings, zou ik willen zeggen. Probeer eens wat empathie op te brengen voor je begint te klagen.’
Is jouw uitspraak ‘het tegenovergestelde is ook waar’ hier ook toepasbaar?
‘Er is onvrede, mensen zijn bang voor overlast. Ik heb daar alle begrip voor. Natuurlijk vind ik dat vervelend. Eén van de redenen daarvoor is dat er de laatste jaren opvanglocaties zijn gesloten. Daardoor krijg je situaties zoals in Ter Apel. Maar die uitspraak ‘het tegenovergestelde is ook waar’ is een vorm van relativering, om een discussie op gang te brengen. Verplaats je even in het tegenovergestelde. Stel je voor dat er in Nederland iets gebeurt waardoor jij 2000 kilometer moet vluchten?’
Wat zou Ome Willem van de verkiezingsuitslag hebben gevonden?
‘Ik zeg altijd dat Ome Willem mijn veertig jaar jongere eeneiige tweelingbroer is. Dus de verkiezingsuitslag zal voor hem ook als een grauwe sluier hebben gevoeld. Dit is de somberste politieke tijd die ik heb meegemaakt. Kijk die jongens van Even Tot Hier hadden vorige week zaterdag een geniaal item over hoe Wilders al zijn beloftes in de ijskast stopt. Zo meesterlijk goed was dat.
Ik ken ook PVV-stemmers. Die sprak ik na de uitzending. Veel hadden het verkiezingsprogramma niet gelezen. Die zijn zich achter hun oren zijn gaan krabben. Maar het is te laat.’
Wat vinden Ome Willem-fans ervan dat je zo’n duidelijke politieke kleur hebt?
‘Toen ik lijstduwer van D66 werd kreeg ik het halve land over me heen. Ze vonden het maar tegenvallen van hun Ome Willem. Gelukkig zijn er ook veel mensen die zeggen van: ook al ben ik het niet met hem eens, Ome Willem is en blijft mijn held. Dat vind ik vreselijk leuk. In 1974 hadden we nooit kunnen bedenken dat mensen Ome Willem in 2023 nog steeds op een schild hijsen.’
Wat maakt dat Ome Willem zoveel losmaakt?
‘Ik denk dat dit komt, doordat je als ome Willem heel jong in hun leven terecht bent gekomen. Ze ontlenen warme gevoelens aan het programma. Je kunt met goede kindertelevisie op die leeftijd een geweldige voedingsbodem leggen voor later. Geef ze een kwartiertje filosofie op de lagere school. Leren luisteren. Laat ze ervaren dat er meerdere kanten aan dingen zijn en je creëert leukere volwassenen. Ik ben heel erg trots dat ik dit met Aart Staartjes, Harry Bannink de schrijvers, het hele team heb kunnen maken. Het was een grote verantwoordelijkheid.’
Wat bedoel je daarmee?
‘Kinderen op die leeftijd staan open, hebben nog geen referentiekader. De bedrading wordt aangelegd. Daar moet je heel precies mee omgaan. Daarom moet je dat soort programma’s met zorg maken.’
Heb je daarin zelf ooit de plank misgeslagen?
‘Ik pieker me suf over die vraag, maar mails zijn welkom. Je moet als maker altijd terug naar de blik die je zelf als kind had. Belangrijk daarin zijn de echte kinderleedmomenten. Voor mij was dat toen ik zes was bij en schaatswedstrijd. Ik had van die Friese doorlopers, afijn, ik zat daar geweldig te pingelen op het ijs. Er was aan het slot een grote melkbus met chocolademelk voor alle deelnemers, toen ik aankwam was die leeg. Dat was een geweldige teleurstelling. Ik kan het nóg voelen. Dat is echt kinderleed.’
Je zei eerder dat je nog steeds heel onzeker kunt zijn. Waar zit hem dat in?
‘Mijn onzekerheid zal nooit helemaal verdwijnen. Je wilt tenslotte altijd het beste geven, maar je bent nooit zeker hoe het afloopt. Mensen zeggen soms van: oh, maar je doet het al zo lang, maar juist daar zit het gevaar. Ik ben nu misschien wel onzekerder dan toen ik zestien, zeventien was. Je gaat meer twijfelen naarmate je ouder wordt. Ik ben altijd bezig met de zaal. Zij zijn mijn barometer.’
Hoe blijf je trouw aan jezelf als je altijd zo met het publiek bezig bent?
‘Dat is een lastige balans. Jezelf niet ontrouw zijn, maar het anderen wel naar de zin maken. Daar zijn compromissen voor nodig. Toch hou je dit vak het langste vol als je trouw aan jezelf blijft. Precies dat is hetgeen waar het menig politicus aan ontbreekt. Het is een schier onmogelijke zaak om in de politiek authentiek te blijven. Het kost je gauw je kop. Pas later wordt iemand dan beloond’
Hoe zorg jij ervoor dat je authentiek blijft?
‘Mijn sociale antennes houden me scherp. Dit is een vak waarbij je je openstelt voor wat anderen vinden. Dus als iemand iets niet goed vindt, vraag ik wat is dat. Soms doe je daar je voordeel mee en soms denk je: laat maar zitten. Ik reageer overal op. Soms vinden mensen dat raar, maar ik beantwoord iedere brief of mail. Iedereen kan mij bereiken. Mijn e-mailadres staat gewoon online.
Waarom zou je jezelf dat aandoen?
‘Het is een vorm van marktonderzoek. Soms is het grof, maar ik antwoord altijd beleefd. Zo kom je nog eens iets te weten. Door mijn nieuwsgierigheid vernieuw ik mezelf continu.’
Waarin heeft jouw nieuwsgierigheid je recent nog vernieuwd?
‘Het is lastig om één voorbeeld te noemen. Het fijne van ouder worden is dat je ontwikkelingen kan zien over een grote boog. Mijn nieuwsgierigheid is ook een overlevingsstrategie. Als een koe een weitje leeg gegraasd heeft, gaat ie dood, maar hij redt zijn leven als hij ook even om de hoek gaat kijken. Wie weet vindt hij daar wel een lekkere klaverweide. Volg je me nog? Zo werkt dat voor mij. Ik word gevoed door gesprekken, boeken en concerten. Zo vaak denk ik nog van: verdorie nog aan toe, zo heb ik er nog nooit over nagedacht.’
Noem eens iets…
‘Ik hoorde ooit een uitspraak van een rechter bij ondernemingsrecht geschillen. Hij zei: als de mensen het woord fatsoen zouden kennen dan had ik 60 % minder zaken. Kijk dat zijn de uitspraken.’
Kijk hier de uitzending met Edwin Rutten terug.
