Naborrelen met Sterrin Smalbrugge
‘De mens is de enige diersoort waar ik bang voor ben.’
Sterrin Smalbrugge is 12 jaar oud wanneer Steve ‘The Crocodile Hunter’ Irwin door een steek van een pijlstaartrog om het leven komt. Vanaf die dag besluit ze zijn levenswerk voort te zetten en de wereld een betere plek te maken voor buitenbeentjes. Reptielen als slangen, krokodillen en padden die minder aaibaar, maar niet minder belangrijk zijn dan publiekslievelingen als de panda en de ijsbeer.
Sterrin kan zich goed identificeren met reptielen. Niet omdat ze niet-aaibaar is – zie foto – maar omdat zij zich ook vaak onbegrepen heeft gevoeld. Ze groeide op in een strenggelovige gemeenschap die meer weg had van een sekte dan een kerk. Ze had weinig vriendinnen en alleen in de natuur was ze echt gelukkig. Toen ze voor haar studie ecologie naar Wageningen vertrok, verruilde ze de Bijbel voor Darwin.
Drie reptielgerelateerde theatershows, boeken, podcasts en tv-programma’s verder is ze druk op weg om haar missie te volbrengen. Haar bekendheid is meer nood dan deugd, maar als een slang die vervelt, begint Sterrin steeds meer op een volwaardige BN’er te lijken. Zo was ze de afgelopen jaren te zien in Expeditie Robinson, Hunted VIPS, DREAM SCHOOL en Proefkonijnen. Alles voor de goede zaak, alles voor de buitenbeentjes.
Maar vergelijk haar niet met die andere bekende bioloog. Sterrin de nieuwe Freek Vonk noemen, is als Rutte de nieuwe Balkenende noemen. Ze doen allebei ‘iets met dieren en tv’, maar daar houdt de vergelijking op. Sterrin is bloedserieus. Reptielen zijn de reden waarom ze hier op aarde is, vertelde ze eerder in Onze man in Deventer.
Woensdagavond schoof aan ze bij Op1 aan om het op te nemen voor een van die buitenbeentjes: de axolotl. Het kleine witte salamandertje wordt met uitsterven bedreigd en dat is onbegrijpelijk, vindt Sterrin. Een paar dagen later heeft ze aan fanatisme niets ingeboet. Vanuit het huis van haar vader, pakt ze de draad moeiteloos op. ‘De axolotl is een van Mexico’s grootste mythologische helden. Hoe kan je zo’n belangrijk dier laten verdwijnen?’
Hoe kan dat inderdaad?
‘Aaibaarheid. Kleine diertjes die in de modder leven, vinden we minder leuk dan grote charismatische zoogdieren. We houden van beesten waarin we iets van onszelf herkennen. Een leeuwin zoogt liefdevol haar jongen, wat we vergeten is dat een mannetjesleeuw gerust een heel welpennestje doodt als het niet van hem is. Over reptielen bestaan veel misverstanden.’
Wat is het grootste misverstand?
‘Dat ze niet sociaal zijn. Dat we denken dat reptielen gevoelloos zijn, is deels de schuld van Disney. In hun films is het reptiel altijd de slechterik. Neem Jungle Book: waarom is Ka de slang een schurk en Baloe de beer een jolige lieverd? Een beer kan net zo dodelijk zijn als een slang. Dit soort irrationele voorkeuren noem je speciesism. Dat is racisme, maar dan puur gebaseerd op uiterlijk. Daar zal ik mijn hele leven tegen strijden.’
Hoe pak je dat aan?
‘Niet door te zeggen hoe ‘cool’ reptielen zijn, maar door hun herkenbare eigenschappen te benadrukken. Door te vertellen wat voor goede moeder een krokodil is, en hoe de koningscobra een nest bouwt voor haar kinderen.’ Indringende blik: ‘Weet je hoe moeilijk het is om zonder ledematen een nest te bouwen? Het helpt ook om hun nut voor de mens te benoemen. De natuur is een heel spinnenweb, waarvan wij maar één draadje zijn. Haal je andere draadjes weg, dan verzwak je het hele web. Daarom moeten we ieder dier beschermen, en niet alleen panda’s.’
En reptielen moeten dus vaker een hoofdrol krijgen in films en boeken. Welk reptiel zou jij kiezen als je nu een boek of film zou maken?
‘Een verhaal over de nijlkrokodil zou prachtig zijn. Aan de ene kant kan hij met z’n kaken de botten van een zebra breken, maar in diezelfde bek kan hij ook uiterst voorzichtig zijn jongen vervoeren. Dit soort tegenstellingen maken reptielen zo interessant. Ze zijn zowel gevaarlijk, als teder.’
Wat voor tegenstellingen zitten er in jou?
‘Dat ik zowel extreem introvert ben, als makkelijk op een podium sta. Ik kan doodongelukkig zijn op verjaardagen, maar prima een verhaal houden voor duizenden mensen. Dat zijn voor mij twee totaal verschillende werelden. Ik krijg veel brieven van jonge fans die ook introvert, of op het autistische spectrum zitten. Door mij zien ze dat je het als buitenbeentje ver kunt schoppen.’
Je werkt in de media, een wereld vol bijzonder extraverte types. Hoe trek je dat?
‘Beter dan je denkt. Biologe Jane Goodall leerde me dat je je niet aan hoeft aan te passen aan je omgeving om succes te hebben en door Expeditie Robinson weet ik dat ik prima kan samenwerken met mensen die anders zijn. Kijk naar Jayjay Boske: hij is echt de typische alfa-man met dure auto’s en veel geld. Alles wat ik niet ben, maar toch ging het héél goed. Die ervaring was geestverruimend.’
Expeditie Robinson lijkt me de definitie van de hel voor introverte mensen?
‘Daar was ik ook heel zenuwachtig voor. Het hele survivaldeel leek me geen probleem, maar de mensen…doodeng. Het bevestigde voor mij dat ik geen vriendengroep meer hoef. De meeste kandidaten waren juist echte groepsdieren, daar hoorde ik helemaal niet bij, maar voor het eerst was ik daar oké mee. Expeditie was een plek waar ik heb leren onderscheiden wat ik zelf wil en wat ik wil omdat anderen het willen.’
Wat is iets wat je wilde omdat anderen het willen?
‘Moeder worden. Het was voor mij vanzelfsprekend dat je op je dertigste een man en kinderen had. Ik kende geen volwassenen zonder gezin. Ik ben de oudste van mijn familie zonder kinderen, sommige jongere nichtjes hebben er al zes.’
Respecteren zij jouw keuze?
‘Ik voel niet meer de behoefte om mijn keuzes te verdedigen. Ik heb geaccepteerd dat het respect dat ik voor hen heb, niet wederzijds is. Zij denken dat atheïsten geen levensdoel hebben, maar het tegenovergestelde is waar. De wereld is zo ontelbaar veel mooier geworden sinds ik niet meer geloof. Bacteriën kunnen dingen die ik nooit zal kunnen. Het gezicht van een krokodil is gevoeliger dan mijn vingertoppen. Proberen de natuur te begrijpen is eindeloos veel fascinerender dan de dooddoener dat God het allemaal heeft bedacht.’
Is je liefde voor slangen ook een vorm van verzet tegen het geloof? In het oude testament komt de slang er niet goed vanaf
‘Ik denk dat ik me identificeer met slangen omdat ik me ook altijd een buitenbeentje heb gevoeld. Ik weet hoe het is als mensen een verkeerd beeld van je hebben. De haat voor slangen zit diepgeworteld. Door de Bijbelvers – ‘de slang zal u in de hiel bijten en u zal zijn kop verbrijzelen’ – zien we overal ter wereld doodgeslagen slangen. Dat doet pijn omdat ik me zo verbonden met ze voel. Zij communiceren, net als ik, ook in stilte. Ik kan een heel gesprek met ze voeren door op hun ademhaling, lichaamshouding en tonggebruik te letten.’
Was je net zo fanatiek geworden in je missie als je niet op deze manier, tussen andersdenkenden, was opgegroeid?
Sterrin denkt na. ‘Ik denk het wel, maar ik heb ook veel geleerd van gelovige mensen. Zij strijden keihard voor wat zij goed vinden. Ik denk dat mijn fanatisme om deze boodschap te verspreiden daar vandaan komt. Alleen doe ik het niet uit angst om in de hel te belanden, dat is het verschil.’
Staat dat fanatisme je ook wel eens in de weg?
‘Vooral mijn principes staan me soms in de weg. Ik denk dat ik een stuk verder was gekomen als ik af en toe wat makkelijker zou doen. Toen jullie redactie voorstelde om een axolotl in de studio te zetten, heb ik gedreigd af te zeggen. Gelukkig werd er naar me geluisterd, maar 9 van de 10 keer gaat het feest dan niet door. ‘
Volgens het internet ben je hip, exotisch, lief, klassiek, elegant en eigenzinnig. Dat zijn de eigenschappen die mensen volgens deze site met de naam Sterrin associëren. Klopt dat?
‘Ik ben zeker niet klassiek, elegant of hip. Ik ben wel lief en eigenzinnig. Ik heb een heel groot hart, soms misschien zelfs te groot.’
Waarom te?
‘Ik ben hoog sensitief wat betekent dat ik alles op mezelf betrek. Ik voel me snel verantwoordelijk voor andermans emoties en heb altijd het gevoel dat ik iedereen moet helpen. Ik kan ook nauwelijks naar het nieuws kijken zonder te huilen.’
Hoe is het voor een hoog sensitief persoon om bekend te zijn?
‘Heftig. Ik heb veel jonge fans die hun hart bij me uitstorten. Ik krijg zelfs mails van mensen die dankzij mij geen zelfmoord hebben gepleegd. Dat is héél mooi, maar ook heel zwaar. Andere BN’ers verklaren me voor gek, maar het liefst zou ik iedereen mijn nummer geven. Ik moet mijn grenzen bewaken. Als mensen mij nu hun levensverhaal sturen, probeer ik geen advies meer te geven, maar gewoon sterkte te wensen.’
Is je contact met fans veranderd door de stalkingszaak?
‘Het heeft ieder aspect van mijn leven veranderd.’
Na hun deelname aan Expeditie Robinson werden Sterrin en medekandidaat Annemiek Koekoek gestalkt door één man. Op social media beschreef hij uitvoerig hoe hij Sterrin zou doden, ook wist hij het exacte adres van haar berghuisje in Spanje. De man werd veroordeeld tot 160 uur taakstraf, maar ging in hoger beroep.
‘De afgelopen paar jaar zijn echt een hel geweest. Ik vertrouw niemand meer zomaar die ik na hem heb leren kennen. Mijn hele huis hangt vol camera’s, ik slaap met een mes naast mijn kussen en neem altijd iets van een wapen mee als ik met de hond ga wandelen. Dat ik vroeger de achterdeur niet eens op slot deed, valt niet te rijmen met mijn mensbeeld van nu. Hij loopt nog steeds los rond terwijl hij drie levens heeft vernietigd.’
Wil je dit nieuwe mensbeeld accepteren of hoop je ooit weer onbevangener te kunnen zijn?
‘Nee, ik ben echt anders naar de wereld gaan kijken en dat is niet ongezond. Er zijn nou eenmaal slechte mensen. De staat van de geestelijke gezondheidszorg is dusdanig erbarmelijk dat een beetje wantrouwen verstandig is. Waarom zou ik niet vermoord kunnen worden? Sinds hem weet ik dat alles mogelijk is. Voorzichtig zijn is mijn beschermingsmechanisme.’
Door te werken met de gevaarlijkste diersoorten op aarde neem je ook grote risico’s. Wat maakt dat je je daarin niet laat tegenhouden door een reële angst voor de dood?
‘Omdat de mens de enige diersoort is waar ik echt bang voor ben. Dieren voelen geen jaloezie, ze zijn niet wraakzuchtig, ze hebben geen andere motieven. Hun communicatie is altijd eerlijk. Reptielen liegen niet en kunnen me daardoor niet verrassen.’
Is camouflage geen vorm van liegen?
‘Nee dat is zelfbescherming. Een plofadder moet wel op zijn camouflage kunnen vertrouwen. Anders kan hij geen muizen vangen.’
Maar liegen mensen niet ook om te kunnen overleven?
Sterrin denkt na. ‘Soms wel. Maar je hebt ook pathologische leugenaars die liegen om het liegen. Ik zag er laatst nog een op TikTok. Zulke lelijkheid bestaat niet in de dierenwereld.’
Wat is jouw lelijkste eigenschap?
‘Dat ik mensen geen tweede kans geef. Als je eruit bent, dan ben je eruit en hoef ik je nooit meer te zien. Ik zou daar best wat genuanceerder in mogen zijn. Ik heb bijvoorbeeld heel resoluut gebroken met mijn vriendinnengroep van de middelbare school.’
Wat is er gebeurd?
‘Er was altijd al veel geroddel in die groep, maar voor mij was de druppel de kritiek die ze hadden op mijn relatie met een oudere man. Ik was heel blij met hem en was nota bene volwassen, maar achter mijn rug om hielden ze er niet over op. Het koste me weinig moeite om afscheid van ze te nemen. Zelfs al hou ik geen enkele vriendin meer over, zulke mensen kan ik goed missen.’
Kan je zo onafhankelijk zijn in menselijke relaties omdat je altijd nog dieren hebt om op terug te vallen?
‘Ik denk het wel. Soms, heel soms, ben ik er even down van. Bijvoorbeeld als ik zie dat ik wéér niet ben uitgenodigd voor de bruiloft van een oud-klasgenoot. Dan vraag ik me af hoe het zou zijn als ik wel normaal was? Maar ik ben nou eenmaal niet normaal. Ik hoor thuis in de natuur. Ik leer steeds meer om volledig gelukkig te zijn met mezelf. En ik heb inmiddels hele fijne losse vriendschappen. Voor mijn 30ste verjaardag kwamen ze voor het eerst allemaal samen. Toen was ik zó trots. Het zijn stuk voor stuk zulke rare, fantastische mensen die niks gemeen hebben, maar toch met elkaar overweg kunnen.’
Kijk hier de hele uitzending met Sterrin Smalbrugge terug.
