”Het is in dertig jaar tijd nog niet zo slecht geweest als nu in de jeugdzorg”
Vrijdagavond presenteren Natasja Gibbs & Amber Kortzorg een speciale Op1 vanuit jeugdzorginstelling Via Jeugd in Limburg. Nog niet zo lang geleden luidde de inspectie Gezondheidszorg en Jeugd de noodklok over de staat van de jeugdzorg. Wat gaat er mis en wat moet er gebeuren? We hebben het erover met jongeren die hier wonen of er net weg zijn, met medewerkers, hoogleraar jeugdrecht Mariëlle Bruning en met verantwoordelijk staatssecretaris Maarten van Ooijen.
Wanneer kinderen in een gesloten jeugdzorginstelling terecht komen, dan is daar vaak al een lang traject aan vooraf gegaan, vertelt hoogleraar jeugdrecht Mariëlle Bruning. ”Het begint bij vrijwillige hulp zoeken, dan jeugdbescherming, een uithuisplaatsing, vaak een overplaatsing, vaak meerdere instellingen of eerst in een pleeggezin of gezinshuis. En op al die plekken hebben we het in Nederland gewoon onvoldoende op orde op dit moment. En dit vind ik eigenlijk wel heel erg.”
Sprake van enige verbetering is er niet, sterker nog, het is in dertig jaar tijd nog niet zo slecht geweest als nu volgens Bruning. ”Dat hoor je van jeugdbeschermers die al lang meelopen en dat hoor ik ook van kinderrechters die elke dag moeten beslissen over kinderen die bijvoorbeeld niet meer thuis kunnen wonen, maar waarvan je weet dat de goede plek voor dit kind er nu niet is. Wat doe je dan? Dat is een duivels dilemma. Dus het gaat echt niet goed.”
Kinderen met trauma
Han Penders werkt als groepsbegeleider bij een gesloten jeugdzorginstelling, geen makkelijke baan. ”Ik denk dat iedereen voor zichzelf goed moet kijken of dat wel een baan is die bij je past. Je ziet dat mensen het vak kiezen die niet de tools hebben om werkelijk die brug te slaan met jongeren. Dan kun je nog wel een opleiding gaan doen, maar van een sumo-worstelaar maak je geen balletdanser. Je moet gewoon reëel zijn. Je hebt wel een aantal tools nodig om je hier staande te houden.”
”Kinderen zijn vaak beschadigd en getraumatiseerd. Je kunt niet verwachten dat die kinderen jou meteen omarmen als verzorger. Dat kost tijd en bij sommigen kost dat enorm veel tijd. Maar je moet wel daarnaar streven.”
Seksueel misbruik
Aan tafel vertelt Rianne dat ze fysiek mishandeld en seksueel misbruikt werd in een jeugdzorginstelling. Verhalen die helaas nog altijd en veel te vaak voorkomen, erkent ook staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Maarten van Ooijen. ”Het is verschrikkelijk verdrietig. Ik weet helaas dat dit gebeurt. En ik weet ook dat het nog niet over is. Dus dit is niet alleen iets van de afgelopen jaren, ook iets wat nu nog gebeurt.”
”We hebben begin dit jaar een wet behandeld in de Tweede Kamer. Die is unaniem aangenomen, dus dat is best wel bijzonder. De positie van jongeren in de jeugdzorg moet veel meer versterkt worden. In die wet verbieden we om kinderen onder de twaalf te isoleren bijvoorbeeld. Er staat nog veel meer in die wet, maar dit is een van de dingen. Dat heeft veel te lang geduurd, maar ondertussen moeten we nog veel meer doen dan dit.”
Maar hoe kan het dat instellingen waar nu nog steeds fysiek en seksueel misbruik plaatsvindt, dat die nog open zijn? ”Uiteindelijk is het niet een daad van de instelling, maar van een individu.”
Bezuinigingen
”Wij zijn elke dag opnieuw bezig om weer te verbeteren en verschrikkelijke excessen te voorkomen”, zegt bestuurder van jeugdzorginstelling Via Jeugd Harm Wijgergangs. ”Dat kan alleen maar als wij de menselijke maat voorop zetten, tijd nemen en echt contact maken met kinderen. Daar moeten wij ongelofelijk ons best voor doen.”
De komende jaren worden er honderden miljoenen bezuinigd op de jeugdzorg. ”Als we het over bezuinigingen gaan hebben, dan hebben we een probleem”, zegt Wijgergangs. ”Ik wil de staatssecretaris vooral vragen om de bezuinigingen van de baan te halen.”
”Het mag nooit zo zijn dat de meest kwetsbare kinderen in Nederland de dupe worden van bezuinigingen van de overheid”, reageert Van Ooijen. ”Het is ook niet voor niks dat we die bezuinigingen hebben uitgesteld. Maar als we het hebben over jeugdzorg hebben we het over veel meer dan alleen kinderen die bijvoorbeeld hier verblijven.”
Geen urgentie
Hoogleraar Mariëlle Bruning zegt dat er geen nieuwe wet nodig is om de problemen in de jeugdzorg aan te kunnen pakken. ”Ik ben zelf jurist, en ik geloof het niet. Ik heb de wet Kinderbeschermingsmaatregelen geëvalueerd met collega’s. En de conclusie was dat de wet wel op orde is, maar dat de uitvoering zo slecht is dat die wet nooit uitgevoerd kan worden.”
”Ik denk dat er politieke moed nodig is. Ik zie niet de urgentie in de hele regering. En dat we met elkaar durven te zeggen dat we voor deze kwetsbaarste kinderen in de jeugdbescherming in de gesloten jeugdzorg gewoon beter op moeten komen want het kan gewoon niet zo. De Inspectie heeft het gezegd, de Algemene Rekenkamer heeft het vorige maand gezegd. Er is niemand die het meer kan ontkennen.”
